مطالعه تغییرات روزانه شدت خشکسالی در ایران

پدیده خشکسالی به دلیل بحث منابع آب از اهمیت دو چندانی برخوردار است بخصوص در کشور ایران که در ناحیه خشک و نیمه خشک دنیا واقع شده است و در چند سال اخیر با کمبود منابع آب مواجه بوده است. نتایج حاصل از این مطالعه علاوه بر اینکه چشم انداز درستی از ویژگی های خشکسالی در ایران را در اختیار ما می گذارد، می تواند مقدمه ای در طراحی سیستم پایش روزانه خشکسالی در ایران نیز باشد. بنابراین این مطالعه می تواند در راستای تدوین طرح های مقابله با خشکسالی و مدیریت فعال آن، بسیار کمک رسان باشد. برای این منظور داده های بارش روزانه 41 ایستگاه سینوپتیک کشور برای یک دوره آماری 31 ساله (2013-1983) مبنای کار قرار گرفت. در این مطالعه برای بررسی وضعیت خشکسالی های ایران از شاخص خشکسالی موثر (edi) بهره گرفته شده است. تمام شاخص هایی که در دنیا برای مطالعه خشکسالی و ویژگی های آن مورد استفاده قرار می گیرند مبتنی بر داده های مختلف در مقیاس های هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه هستند و کمتر شاخصی در دنیا وجود دارد که خشکسالی را در واحد روزانه مورد توجه قرار داده باشد. لذا برای اولین بار قصد بر این است که خشکسالی را در مقیاسی به وسعت ایران با استفاده از یک شاخص روزانه خشکسالی، مورد مطالعه قرار داده شود. بعد از انجام تمامی محاسبات از آنجائیکه تعداد ایستگاه های مورد مطالعه در این تحقیق بسیار زیاد بود و امکان ارائه نتایج همه آنها به علت حجم زیاد ممکن نبود، در قسمت تحلیل ها از تحلیل خوشه ای استفاده گردید، و ایستگاه هایی که از یک نظام مشابه تبعیت می کردند و همگن بودند، در یک گروه قرار گرفتند. بدین ترتیب ایران به پنج ناحیه تقسیم بندی شد که عبارتند از ناحیه شمال غربی، ناحیه شمالی، ناحیه مرکزی متمایل به شمال، ناحیه مرکزی متمایل به جنوب و ناحیه جنوب شرق کشور. در نهایت ویژگی های خشکسالی هر ناحیه همچون شدت، مدت و فراوانی به تفکیک مورد بررسی قرار گرفتند و نواحی دارای قابلیت بالای خشکسالی شناسایی شد. نتایج حاصله نشان داد، ناحیه جنوب شرقی کشور با میانگین کل edi (0053/0-) دارای بیشترین فراوانی خشکسالی ها در بین 5 ناحیه کشور بوده است. در طول این دوره طولانی ترین خشکسالی نیز مربوط به ناحیه جنوب شرق کشور و ایستگاه ایرانشهر می باشد که 1435 روز به طول انجامید. طولانی ترین دوره ترسالی نیز مربوط به ناحیه شمال کشور می باشد که 939 روز طول کشید. کمترین edi مشاهده شده در روز، مربوط به ایستگاه گرگان در ناحیه شمال با (08/3-) و بیشترین مقدار آن در روز، مربوط به ایستگاه فسا در ناحیه مرکزی متمایل به جنوب با (21/5) می باشد.